Wstęp
Table of contents
Ustawowym celem każdego postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie upadłości dłużnika poprzez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu – czyli ustalenia nowych warunków spłat z wierzycielami. Prawo restrukturyzacyjne zakłada zatem prym restrukturyzacji nad upadłością.
W art. 12 ust. 2 prawa restrukturyzacyjnego zapisano, że jeżeli równolegle strony złożyły wniosek o upadłość i wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, to sąd upadłościowy wstrzymuje rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku restrukturyzacyjnego.
Największą powszechnie wskazywaną, choć czasem tylko potencjalną korzyścią z wyboru postępowania restrukturyzacyjnego (co wręcz powinno przemawiać za słusznością podążenia tą ścieżką), jest to, że po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Należy przy tym nadmienić, że zasada ta jest jak tu najbardziej celowa, albowiem brak zakazu prowadzenia egzekucji mógłby niechybnie doprowadzić do niepowodzenia restrukturyzacji oraz do pokrzywdzenia ogółu wierzycieli. Zakaz regulowania zobowiązań i prowadzeniu egzekucji ma natomiast temu zaradzić. Jak wskazuje się w doktrynie, niniejsze postępowanie ma z założenia zagwarantować dłużnikowi i wierzycielom niezbędny czas do zawarcia układu, w ramach którego zostaną oni zaspokojeni. Może się bowiem okazać, że pomimo wielu niedogodności, beneficjentem takiego rozwiązania będą koniec końców, poza dłużnikiem oczywiście, wierzyciele. Mogłoby się bowiem zdarzyć się również tak, że w toku przeprowadzonego postępowania restrukturyzacyjnego wierzyciele mogliby uzyskać większą korzyść, aniżeli za pośrednictwem egzekucji komorniczej, czy też np. postępowania upadłościowego.
Idąc dalej należy zauważyć, że po dniu otwarcia postępowania układowego lub przyspieszonego postępowania układowego wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem jest niedopuszczalne (art. 259 ust. 3 oraz art. 278 ust. 3 prawa restrukturyzacyjnego). W większości przypadków wierzytelności powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego będą objęte układem, a zatem nie można ich (po otwarciu tego postępowania) egzekwować w drodze postępowania egzekucyjnego.
W przypadku postępowania o zatwierdzenie układu ochrona przed egzekucją jest aktywowana z dniem ukazania się obwieszczenia o dniu układowym w Krajowym Rejestrze Zadłużonych . Następuje ona poprzez zawieszenie wszystkich toczących się postępowań egzekucyjnych prowadzonych w celu zaspokojenia wierzytelności z majątku dłużnika. Jednocześnie od tej daty niedopuszczalne staje się wszczęcie nowych postępowań egzekucyjnych oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na majątku dłużnika (art. 226e w zw. z art. 312 prawa restrukturyzacyjnego).
Wymaga w tym miejscu podkreślenia, że wierzyciel posiadający wierzytelność zabezpieczoną na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską może w toku przyspieszonego postępowania układowego oraz postępowania układowego prowadzić egzekucję, ale wyłącznie z przedmiotu zabezpieczenia (art. 260 prawa restrukturyzacyjnego).
Natomiast w sytuacji prowadzonego postępowania sanacyjnego skierowanie egzekucji do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na tym majątku jest niedopuszczalne zarówno w stosunku do wierzytelności objętej z mocy prawa układem (m.in. powstałej przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego), jak i nieobjętej z mocy prawa układem (m.in. powstałej po otwarciu postępowania sanacyjnego). Co do zasady w postępowaniu sanacyjnym nie można wszczynać żadnych postępowań egzekucyjnych. Prawo restrukturyzacyjne przewiduje natomiast od tej zasady jeden wyjątek, albowiem po otwarciu postępowania sanacyjnego jest dopuszczalna egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.
Co istotne, wszczęcie przez wierzyciela postępowania egzekucyjnego, w sytuacji jego niedopuszczalności z uwagi na otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, może mieć dla wierzyciela negatywne konsekwencje finansowe, gdyż to wierzyciel pokrywa wówczas wszelkie koszty niecelowo wszczętej egzekucji. Ponadto zgodnie z art. 30 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych, w razie oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania we wniosku o wszczęcie egzekucji osoby niebędącej dłużnikiem komornik wydaje postanowienie o pobraniu od wierzyciela opłaty stosunkowej w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia. Za takie niecelowe wszczęcie postępowania egzekucyjnego w rozumieniu przywołanego wyżej przepisu może być właśnie uznane skierowanie egzekucji w stosunku do dłużnika będącego w restrukturyzacji.
Mając na uwadze powyższe, zaznaczyć należy, iż pomimo czasem długotrwałego procesu restrukturyzacji, wierzyciele powinni uzbroić się w cierpliwość, a przed podjęciem działań sądowych lub egzekucyjnych w pełni upewnić się, że działania te są dopuszczalne (zgodnie z przepisami restrukturyzacyjnymi) oraz jakie mogą rodzić ewentualnie negatywne skutki ich podjęcia.
radca prawny Łukasz Bogaczyk
Kancelaria Radcy Prawnego Maciej Sójka w Poznaniu