Wstęp
Spis treści
Dynamiczne zmiany na rynku pracy skłaniają do rozwijania umiejętności i nabywania nowych kompetencji. To klucz do sukcesu w drodze do umocnienia swojej pozycji na rynku pracy. Coraz bardziej popularna staje się idea uczenia się przez całe życie (lifelong learning). Unia Europejska, chcąc zapewnić każdemu dorosłemu Europejczykowi dostęp do odpowiednich możliwości szkoleniowych, niezależnie na aktualny status na rynku pracy, planuje przeprowadzić w Polsce pilotaż Indywidualnych Kont Rozwojowych (IKR). O tym, czym są IKR, jakie są ich cele i korzyści, rozmawiano podczas webinarium „Indywidualne Konta Rozwojowe – Inwestycja w rozwój dorosłych”.
Lifelong learning stało się na tyle ważną koncepcją, że jego założenia wytyczają kierunki unijnej polityki w zakresie edukacji osób dorosłych. Jej celem jest zapewnienie dostępu do edukacji na każdym etapie życia i w różnych kontekstach. W Polsce odpowiedzią na lifelong learning jest Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030 (Załącznik do uchwały nr 160/2013 Rady Ministrów z 10 września 2013 r.). Strategia obejmuje wiele działań, które skupiają się na nabywaniu umiejętności, kompetencji i kwalifikacji oraz potwierdzaniu efektów tego procesu.
Raport PARP „Indywidualne konta szkoleniowe i mikropoświadczenia – rozwiązania wspierające realizację idei kształcenia przez całe życie” prezentuje ideę zupełnie nowego mechanizmu wsparcia rozwoju zawodowego i osobistego. Ich początki sięgają końca lat 90. XX w., kiedy to państwa członkowskie Unii Europejskiej we współpracy z partnerami społecznymi i innymi interesariuszami rynku pracy podejmowały działania na rzecz finansowania kosztów rozwoju kompetencji. Pierwszy pilotaż wprowadzenia indywidualnych kont szkoleniowych uruchomiono w Szwecji i Wielkiej Brytanii. Osoby korzystające z kont szkoleniowych miały przy ich pomocy dostosowywać swoje kompetencje do wymagań rynku pracy.
Indywidualne Konta Rozwojowe szansą na rozwój dorosłych
W dzisiejszym, coraz szybciej zmieniającym się świecie edukacja dorosłych nabiera coraz większego znaczenia. To kluczowy czynnik wpływający na konkurencyjność gospodarki, zdolność adaptacji do wyzwań rynku pracy i jakość życia całego społeczeństwa. Polska stoi przed wyzwaniem zwiększenia udziału osób dorosłych w edukacji – do poziomu 51,7% w 2030 roku. To ambitny cel, którego realizacja wymaga skoordynowanych działań na wielu płaszczyznach. Od 20 lat w całej UE zauważalny jest spadek udziału osób dorosłych w edukacji formalnej. Jednocześnie coraz bardziej widoczny jest wzrost zainteresowania edukacją pozaformalną. Indywidualne Konta Rozwojowe wpisują się w ten trend, oferując elastyczne i dopasowane do indywidualnych potrzeb formy kształcenia.
Jak wynika z raportu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) i Uniwersytetu Jagiellońskiego „Trendy, wyzwania i rekomendacje dla rynku pracy”, w najbliższym czasie polski rynek pracy czekają zmiany wynikające z interakcji różnorodnych czynników, w tym zmiany technologicznej prowadzącej do automatyzacji pracy, zielonej transformacji, zmian demograficznych oraz sytuacji geopolitycznej. Zmiany te będą różnie wpływać na firmy w zależności od ich wielkości, branży i regionu. Dla części z nich może on oznaczać nadpodaż pracowników, dla innych zaś niedobór. Zgodnie z rekomendacjami World Economic Forum 2023 niemal połowa miejsc pracy w ciągu najbliższych pięciu lat będzie wymagała nowych kompetencji. Już teraz niedostępność osób z odpowiednimi kompetencjami jest dla pracodawców większym ograniczeniem niż niedostępność kapitału. Rynek pracy czeka więc (r)ewolucja.
Odpowiedzią na te wyzwania mogą być właśnie Indywidualne Konta Rozwojowe. Propozycja Komisji Europejskiej zakłada, że każda osoba w wieku produkcyjnym będzie mogła założyć konto gromadzące środki na cele edukacyjne, dostosowane do jej indywidualnych potrzeb. Takie rozwiązanie byłoby dostosowane do indywidualnych potrzeb każdej osoby korzystającej z konta. Struktura konta może zależeć od poziomu wykształcenia, zatrudnienia oraz innych czynników, co umożliwi skuteczne dostosowanie wsparcia do konkretnych sytuacji życiowych.
– Edukacja dorosłych nie jest pojęciem nowym, ale chcemy zaproponować innowacyjne rozwiązania, żeby ta edukacja odbywała się w warunkach, które sprostają czekającym nas wyzwaniom. Dynamicznie zmieniający się rynek pracy, zmiany demograficzne, postęp technologiczny to tylko niektóre z czynników, które skłaniają nas do szukania nowych rozwiązań. Mamy ambitne cele i zamierzenia, ponieważ w edukację dorosłych chcielibyśmy włączyć ponad połowę dorosłej populacji. Dzisiejsze spotkanie jest początkiem drogi do wypracowania strategii efektywnego wdrożenia Indywidualnych Kont Rozwojowych w Polsce – powiedziała Katarzyna Duber-Stachurska, prezes PARP.
Manuela Geleng z Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego Komisji Europejskiej podkreśliła, że główną przeszkodą w podjęciu próby podwyższenia kwalifikacji jest brak środków finansowych i motywacji. Zainteresowani mają trudność ze znalezieniem informacji o możliwościach zdobycia nowej wiedzy i umiejętności. Odpowiedzią na powyższe problemy mogą być właśnie Indywidualne Konta Rozwojowe. Według założeń Komisji Europejskiej IKR będą dostępne dla każdej osoby dorosłej. Do korzystania z IKR będą zaproszeni również pracodawcy z sektora prywatnego i publicznego. Manuela Geleng odwołała się do przykładów analogicznych rozwiązań, które z sukcesem działają w Singapurze i Korei Południowej.
W trakcie spotkania poprowadzono prelekcje:
- „Dopasowanie kompetencji i kwalifikacji na polskim rynku pracy: wyzwania i kierunki zmian” – dr hab. Łukasz Sienkiewicz, Instytut Analiz Rynku Pracy, Politechnika Gdańska;
- „Adaptacja i rozwój: Strategie uczenia się dorosłych w zmieniającym się i niepewnym otoczeniu” – dr hab. Barbara Worek, Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych, Uniwersytet Jagielloński;
- „Diagnoza potrzeb i priorytety pracodawców w polskim systemie nabywania umiejętności, kompetencji i kwalifikacji” – Sławomir Szymczak, Konfederacja Lewiatan.
W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele ministerstw odpowiedzialnych za edukację i rynek pracy, przedstawiciele partnerów społecznych, organizacji pozarządowych, przedsiębiorców, środowiska usług rozwojowych, samorządu terytorialnego oraz eksperci.