Wstęp
Table of contents
Przedsiębiorcze kobiety w Polsce to nie ewenement, ale norma. Polki są w czołówce Unii Europejskiej, jeśli chodzi o zajmowanie kierowniczych stanowisk oraz zakładanie własnych biznesów. Na rynku wyróżniają się wielozadaniowością, kreatywnością i pracowitością. Czy coś jest w stanie je zatrzymać?
Polki wiceliderkami UE
Obecna w całej Unii Europejskiej dysproporcja kobiet na stanowiskach kierowniczych w Polsce jest stosunkowo niewielka. Potwierdzają to liczby. Udział kobiet na stanowiskach kierowniczych w Polsce wynosi 43% i jest to drugi najwyższy wynik w Unii Europejskiej. Mamy się czym chwalić, bo wyższy wskaźnik osiągnęła jedynie Łotwa – 46%. W tym miejscu warto dodać, że średnia dla UE to 35%. Kraje o najniższym udziale kobiet na stanowiskach kierowniczych to Cypr (21%), Luksemburg (22%) i Holandia (26%).
Wśród branż, w których kobiety pełnią funkcje kierownicze, dominuje handel. Łącznie w Polsce w 2021 r. 459 tys. kobiet pracowało na stanowisku kierowniczki, a niemal co trzecia z nich w sektorze handlu (126 tys.). Drugą i trzecią w kolejności branżą są odpowiednio administracja publiczna i przemysł[1].
Przedsiębiorcza jak Polka?
Polki coraz częściej stawiają na własny biznes. Według najnowszego raportu EFL „Kobiety w MŚP. Pod lupą”[2] z 2024 roku, aż 8% kobiet w Polsce prowadzi własną działalność gospodarczą. Z badania wynika, że 55% kierowanych przez nie firm to mikroprzedsiębiorstwa. Co szósta Polka prowadzi organizację zatrudniającą od 50 do 249 pracowników.
Warto zauważyć, że więcej przedsiębiorczych pań jest jedynie w Grecji (10%), a średnia dla UE to 6%.
Na jakie rodzaje działalności decydują się Polki? Często są to tzw. kobiece biznesy, czyli salony fryzjerskie i kosmetyczne, ale też opieka zdrowotna, pomoc społeczna. Prężnie działają również w edukacji, są właścicielkami szkół językowych, przedszkoli czy firm zajmujących się doradztwem zawodowym. Polki często są aktywne w branżach związanych z finansami oraz turystyką.
Płeć ma znaczenie?
Okazuje się, że w Polsce niekoniecznie. Od 2011 roku poziom przedsiębiorczości wśród kobiet rośnie, co przekłada się na zmniejszenie luki płci (różnicy pomiędzy odsetkiem mężczyzn prowadzących firmy wśród mężczyzn a odsetkiem kobiet prowadzących firmy wśród kobiet) w naszym kraju – tak wynika z raportu opracowanego przez PARP oraz Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach pn. „GEM Polska. Raport z badania przedsiębiorczości 2023”. Co więcej, w 2022 roku, po raz pierwszy w historii GEM, luka płci w przypadku młodych firm osiągnęła ujemną wartość, co oznacza przewagę kobiet. Warto przy tym zauważyć, że wśród start-upów luka płci na korzyść kobiet występuje nie tylko w Polsce – jest to jedna z najwyższych przewag wśród krajów badanych przez GEM.
W przypadku dojrzałych firm we wszystkich krajach europejskich objętych badaniem GEM przewagę liczebną mają mężczyźni. W Polsce przewaga ta jest najmniejsza – kobiety stanowią ponad 49% właścicieli takich podmiotów. Jedynym krajem europejskim o podobnej strukturze własności dojrzałych przedsiębiorstw jest Szwajcaria. W pozostałych krajach mężczyźni mają liczebną przewagę, przy czym w kilku państwach kobiety stanowią jedynie ok. 30% właścicieli dojrzałych firm.
Bardzo istotny jest fakt, że w Polsce nie mamy do czynienia z powiększaniem się luki płci pomiędzy młodymi i dojrzałymi firmami. Sytuacja taka występuje w kilku krajach europejskich, między innymi na Słowacji i Węgrzech oraz w Wielkiej Brytanii i Austrii. Świadczy to o tym, że kobiety i mężczyźni doświadczają podobnych warunków funkcjonowania biznesu.
Cały raport „GEM Polska. Raport z badania przedsiębiorczości 2023” dostępny jest na stronie PARP.
Co hamuje damski biznes?
Wyniki przytaczanego badania przeprowadzonego przez EFL „Kobiety w MŚP. Pod lupą” ujawniają również inny, mniej optymistyczny trend. Wiedza i umiejętności zarządzania biznesem są bardzo dużym wyzwaniem dla osób rozpoczynających własną działalność gospodarczą, niezależnie od płci. Aż 61% kobiet i 63% mężczyzn określiło swój poziom wiedzy i umiejętności biznesowych jako średni.
Kobiety są mniej przygotowane do prowadzenia biznesu – 11% kobiet zadeklarowało, że reprezentuje dobry poziom w tym zakresie, podczas gdy w grupie mężczyzn ten odsetek wyniósł 17%. Co więcej, zdecydowanie częściej kobiety niż mężczyźni zakładały swoje firmy bez przygotowania biznesowego lub z niską wiedzą i umiejętnościami (28% vs. 21%).
„Zjawisko niskiego poziomu wiedzy biznesowej wynika m.in. z braku dostępu do praktycznej edukacji w szkołach czy na uczelniach. Tzw. podstawy przedsiębiorczości koncentrują się głównie na teorii, zaniedbując praktyczne umiejętności niezbędne do prowadzenia własnego biznesu. Ponadto stereotypy płciowe mogą odgrywać rolę: dziewczęta częściej wybierają zawody humanistyczne, rzadziej poszukują praktycznej wiedzy z zarządzania i finansów, które przydają się w prowadzeniu biznesu” – czytamy w raporcie EFL.
Warto jednak zwrócić uwagę, że przedsiębiorczość wśród Polek stale rośnie, a wraz z nią wzrasta zainteresowanie zdobywaniem wiedzy biznesowej. Jej podnoszenie poprzez uczestnictwo w różnego rodzaju kursach, konferencjach, śledzenie fachowej literatury w przyszłości pomoże uniknąć błędnych biznesowych decyzji oraz przyczyni się do zbudowania silnej marki. Warto również sprawdzić bezpłatne kursy online w Akademii PARP z obszaru: finanse, kompetencje, marketing, prawo, zarządzanie.
[1] https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2023/04/2023_03_08_Polki-wiceliderkami-UE-w-zajmowaniu-stanowisk-kierowniczych.pdf
[2] https://efl.pl/wp-content/uploads/2024/03/EFL_Raport_202402.pdf